Dit jaar vond de eerste schaatsmarathon op natuurijs plaats in Haaksbergen. De ijsbaan in Haaksbergen is officieel goedgekeurd door de KNSB, de Koninklijke Nederlandse Schaatsbond.
De ijsbaan van Schaatsclub IJSCH in Haaksbergen heeft op alle plaatsen een dikte van minimaal 3 centimeter. Dit is genoeg voor een schaatswedstrijd op natuurijs. Haaksbergen is hiermee deze winter de eerste die de schaatsbaan klaar heeft. Haaksbergen concurreert elk jaar weer met andere ijsverenigingen om de eerste schaatsmarathon op natuurijs te mogen organiseren. Haaksbergen heeft deze concurrentiestrijd sinds 2000 al zes keer gewonnen.
Een schaatsbaan in Arnhem kwam dit jaar op de tweede plaats. Deze ijsbaan was een samenwerking tussen schaatsvereniging STG RijnIJssel en Thialf. Deze ijsbaan was grotendeels in orde, maar de kwaliteit van het ijs in Haaksbergen werd door de KNSB beter beoordeeld. Arnhem heeft de eer om de tweede marathon te mogen organiseren. Vorig jaar vond de eerste schaatsmarathon op natuurijs plaats in Noordlaren. Zo blijven de schaatsverenigingen met elkaar concurreren om de eer.
Dit is tekenend voor de cultuur die zich rondom het schaatsen op natuurijs in Nederland heeft ontwikkeld. Als sinds eeuwen schaatsen de Nederlanders.
Nederlandse marathons op natuurijs
Het is een eer voor een schaatser om deel te mogen nemen aan een marathon die door de KNSB op natuurijs wordt georganiseerd. Er worden dit jaar in totaal 21 marathons georganiseerd. Deze vinden plaats tussen 21 oktober 2017 en 3 maart 2018. Er zijn 15 wedstrijden op kunstijs gepland en 6 wedstrijden op natuurijs. Er staan sowieso wedstrijden op natuurijs gepland in Oostenrijk en Zweden. Hier is namelijk meer zekerheid op natuurijs van goede kwaliteit. In Nederland kan een zachte winter namelijk roet in het eten gooien.
IJsverenigingen
Zodra de vorst valt en het water op ondergelopen land, in sloten, kanalen en meren begint te bevriezen, worden de natuurijs-clubs in Nederland actief. Nederland kent veel ijsclubs. Bijna elk dorp heeft zijn eigen ijsclub. Dit is een oude traditie die voortkomt uit een dorpscultuur van een dorpse gemeenschap. In de winter, wanneer de dagen kort zijn en de nachten koud, ontmoet men elkaar op de ijsbaan.
De ijsbaanmeester is een serieuze taak. Elke ijsvereniging heeft zijn eigen commissie met ijsmeesters. Deze kunnen nachtenlang bezig zijn om een mooie ijsbaan te creëren. Wanneer de dooi weer komt, is het gedaan met het schaatsplezier.
Deze ijsclubs laten vaak een bepaalde baan onderlopen met water. Dit water begint dan te bevriezen. Op deze manier kan er relatief eenvoudig een ijsbaan worden gecreëerd. De ijsclubs gebruiken hiervoor een stuk veld en soms een betonnen baan of asfaltbaan. Er is dan slechts een dun laagje ijs nodig om al een goede ijsbaan te creëren. Dit vergt wel aandacht en energie van de ijsvereniging. Wanneer het ’s nachts goed vriest, moet er meerdere keren een laagje water op de ijsbaan worden aangebracht om een kwalitatief goede ijslaag met een goede dikte te kunnen creëren waarop goed kan worden geschaatst.
De Nederlandse schaatscultuur
Deze schaatscultuur is onderdeel van de Nederlandse cultuur. Het is erkend immaterieel Nederlands erfgoed. Elk jaar is er een ware competitie tussen ijsclubs om de eerste marathon op natuurijs te mogen organiseren. Elk jaar is dit weer spannend, want voor een dorp is het een grote eer. Dit wordt elk jaar weer breeduit besproken in het nieuws.
De ijsmeesters van de KNSB houden de kwaliteit van het ijs goed in de gaten. Is de kwaliteit goed genoeg? Groeit het ijs goed? De ijsmeesters behoeden de kwaliteit om de veiligheid van de schaatsers te kunnen garanderen.
Er worden in koude winters ook langere rondes gereden over natuurijs. Dan komt ook de Elfstedentocht in beeld. Dit is de schaatsronde der schaatsrondes. Een ware ontbering in het ijskoude, winterse weer. De Elfstedentocht is echter afhankelijk van zeer koud, winters weer en goede vorst in de gehele provincie Friesland. De Elfstedentocht komt daardoor niet vaak meer voor. De laatste keer was in 1997.
Bij elke schaatsclub is er natuurlijk ook een koek- en zopietent aanwezig. Hier kunnen de schaatsers een heerlijke warme soep krijgen met koek en soms een drankje. Dit is soms een alcoholisch drankje, zodat de verkleumde schaatsers ook vanbinnen kunnen opwarmen.
Wanneer het niet koud genoeg is voor natuurijs van goed kwaliteit, worden er marathons op kunstijs gehouden. Ook worden er jaarlijks marathons georganiseerd op de Weissensee in Oostenrijk.
Organisatie schaatsen
Het schaatsen op natuurijs is erg gezond. De frisse winterse lucht in combinatie met sportief bewegen is erg verfrissend en goed voor het lichaam. Bovendien bevordert het de onderlinge verbondenheid in een dorp of dorpskern.
Het schaatsen op natuurijs kent een brede organisatorische laag. De KNSB is het nationale platform. Hier zijn verschillende verenigingen bij aangesloten, de zogenaamde ijsverenigingen en ijsclubs in het land. Dit zijn er ongeveer 450. Deze clubs hebben in totaal ongeveer 150.000 leden. De KNSB is ook actief in het bevorderen van deze schaatscultuur op natuurijs. Zo wordt de schaatscultuur in leven gehouden.
Geschiedenis schaatsen op natuurijs
Er wordt door sommigen gezegd dat het schaatsen is uitgevonden in Nederland. Het is echter niet bekend of dit echt waar is. De oudste ijzeren schaatsen die ooit zijn gevonden, zijn in Nederland gevonden en dateren uit de 13e eeuw. Het duurde echter tot de 19e eeuw totdat het schaatsen een sport werd en een vorm van ontspanning, zo wordt gezegd. Er zijn echter al oudere schilderijen bekend waarop ook schaatsen als ontspanning wordt afgebeeld. De meningen hierover zijn dus verdeeld.
In de 19e eeuw werden ook de eerste ijsverenigingen opgericht. Twee voorbeelden daarvan zijn de Nederlandse schaatsunie en de Koninklijke Nederlandse Schaatsbond. Tot de Tweede Wereldoorlog was er een duidelijke scheiding in taken tussen de schaatsbond en de schaatsverenigingen en schaatsunie. De schaatsbond organiseerde met name competities. De ijsverenigingen organiseerden op hun beurt de schaats tours en het onderhoud van de schaatsbanen en de schaatswegen.
De eerste georganiseerde schaatsronde was in 1900. Deze werd georganiseerd door de ijsvereniging van Alblasserdam. Na de oorlog hield de KNSB zich meer bezig met georganiseerde competities, schaatsen als sport, regulering en de veiligheid van het schaatsen. De lokale ijsverenigingen hebben echter tot op de dag van vandaag een belangrijke rol in het organiseren van marathons en schaatsrondes op natuurijs.